در جهانی که هر روز ناپایدارتر میشود، قارهٔ سبز، با تمایلی فزاینده به خودکفایی اقتصادی، در مقطعی حساس و تعیینکننده برای تثبیت جایگاه خود بهعنوان قطب رشد جهانی، مرکزی پویا برای نوآوری، خلق ارزشهای پایدار و ایجاد فرصتهای شغلی، قرار دارد.
سرمایهگذاری خصوصی (PE) و سرمایهگذاری خطرپذیر (VC) نقشی کلیدی در تحقق این چشمانداز ایفا میکنند. این دو حوزه در سرتاسر قارهٔ اروپا بارها توانایی خود را در مقیاسبندی کسبوکارها، ایجاد مشاغل پایدار و شتابدهی به نوآوری اثبات کردهاند. مسلماً برای بهرهبرداری کامل از چنین ظرفیتی باید سریعتر و هوشمندانهتر عمل کرد.
در این مقالهٔ بلاگ مکس به بررسی نقش سرمایهگذاری خصوصی و خطرپذیر در رشد اقتصادی اروپا میپردازیم، و راهکارهایی را برای تقویت اکوسیستم سرمایهگذاری، از فعالسازی ثروت خصوصی تا اصلاح مقررات، مرور میکنیم.
سرمایهگذاری خصوصی و خطرپذیر موتور محرکهٔ رشد اروپاست
سرمایهگذاری خصوصی و سرمایهگذاری خطرپذیر ستونهای اصلی اقتصاد نوآورانهٔ اروپا هستند. این دو حوزه به شرکتهای اروپایی کمک میکنند از مراحل اولیهٔ رشد به کسبوکارهایی در مقیاس جهانی تبدیل شوند، و در عین حال تأثیری عمیق روی اشتغالزایی و نوآوری میگذارند.
بر اساس گزارشهای موجود از سازمان Invest Europe، در سال ۲۰۲۳، شرکتهای تحت حمایت سرمایهگذاری خصوصی و خطرپذیر تقریباً بالغبر ۳۴۰هزار شغل جدید ایجاد کردند که نشاندهندهٔ رشدی ۵درصدی نسبت به سال قبل از آن است.
این نرخ رشد برای ششمین سال متوالی از نرخ رشد کلی مشاغل در اروپا پیشی گرفته است، که نشانهای روشن از تأثیر مثبت و پایدار این صنعت بر اقتصاد اروپا به شمار میرود.
اما این آمار تنها بخشی از داستان را روایت میکند!
شرکتهای تحت حمایت PE و VC درحال حاضر ۱۱٫۲میلیون نفر را در سرتاسر اروپا استخدام کردهاند، که معادل ۵درصد از کل نیروی کار فعال در این قاره است.
این ارقام نشاندهندهٔ نقش بیبدیلِ این بخش بهعنوان یکی از ارکان اصلی رشد اقتصادی پایدار است. از استارتاپهای فناوری در مراحل اولیه تا شرکتهای بالغ که بهدنبال گسترش جهانی هستند، سرمایهگذاری خصوصی و خطرپذیر به کسبوکارها امکان میدهند تا هم در بازارهای محلی و هم در صحنهٔ جهانی حضوری مؤثر داشته باشند.
اما برای اینکه اروپا به قطب رشد جهانیِ واقعی تبدیل شود، باید محیطی ایجاد شود که شرکتها بتوانند از داخل قاره رشد نمایند، استعدادهای برتر را جذب کنند و سرمایهٔ لازم برای رقابت در سطح جهانی را به دست بیاورند.
این امر مستلزم همکاری نزدیک بین سرمایهگذاران، سیاستگذاران و کارآفرینان فعال در قارهٔ سبز است تا موانع موجود برطرف شده و فرصتهای جدیدی خلق شوند.
فعالسازی سرمایه و استعداد کلیدِ آیندهای مرفه است
کارشناسان عقیده دارند برای آزادسازی کامل ظرفیت کسبوکارهای اروپایی، باید فراتر از مدلهای سنتی سرمایهگذاری حرکت کرد، و راهکارهای نوینی را برای جذب سرمایه و استعداد به کار گرفت.
در این مسیر، چند استراتژی کلیدی وجود دارند که میتوانند اروپا را به مقصدی جذابتر برای سرمایهگذاری و نوآوری تبدیل کنند. در ادامهٔ این مقالهٔ مکس، استراتژیهای پیشنهادیِ کارشناسان را مرور میکنیم.
۱. بازنگریِ چهارچوبهای نظارتی
یکی از موانع اصلی در مسیر رشد سرمایهگذاری خصوصی و خطرپذیر در اروپا، چهارچوبهای نظارتی مانند CRR (مقررات الزامات سرمایه)، Solvency II (مقررات بیمه) و IORP II (مقررات نهادهای بازنشستگی) است.
این مقررات، هرچند با هدف حفاظت از ثبات مالی طراحی شدهاند، اما گاهی اوقات بهصورت ناخواسته تخصیص سرمایه به PE و VC را محدود میکنند.
برای مثال، چنین قوانینی سرمایهگذاران نهادی مانند صندوقهای بازنشستگی و شرکتهای بیمه را از سرمایهگذاری در بازارهای خصوصی دلسرد میکنند، درحالیکه این نهادها بزرگترین مخازن سرمایه در اروپا را در اختیار دارند.
برای حل این مشکل، باید مقررات را با اهداف استراتژیک بلندمدت همراستا کرد. سیاستگذاران بهجای تمرکز صرف روی کاهش ریسک، باید محیطی ایجاد کنند که سرمایهگذاری در PE و VC را تشویق نماید، بدون اینکه ثبات مالی به خطر بیفتد.
این بازنگری به افزایش جریان سرمایه بهسوی شرکتهای نوآور کمک میکند، و اروپا را به مقصدی جذابتر برای سرمایهگذاران بینالمللی تبدیل مینماید.
۲. فعالسازیِ ثروت خصوصی در اروپا
یکی از راهکارهای قدرتمند برای تقویت اکوسیستم سرمایهگذاری، فعالسازی ثروت خصوصی در اروپاست. بنیانگذاران موفق —کسانی که استارتاپهای بزرگی در اروپا ساختهاند— نهفقط سرمایهٔ مالی، بلکه تخصص، شبکههای ارتباطی و دیدگاههای بلندمدتِ ارزشمندی دارند.
ایجاد مکانیسمهایی که به این افراد اجازه بدهند سرمایهشان را روی نسل بعدی کارآفرینان سرمایهگذاری کنند، تأثیری عمیق روی اکوسیستم استارتاپی اروپا دارد. این رویکرد نهتنها جریان سرمایه را افزایش میدهد، بلکه به انتقال دانش و تجربه از نسلی به نسل دیگر کمک میکند.
برای مثال، بنیانگذارانی که تجربهٔ ساخت شرکتهای موفق را دارند، میتوانند بهعنوان مربیان و سرمایهگذاران فرشته عمل کنند و به استارتاپهای جدید در مسیر حل چالشهای اولیه کمک نمایند. این چرخهٔ بازتولید موفقیت اکوسیستم نوآوری اروپا را خیلی تقویت میکند.
۳. تقویت اکوسیستمهای منطقهای
یکی از نقاط قوت اروپا، تنوع آن است. هر کشور و منطقه در این قاره ویژگیها و مزیتهایی منحصربهفرد دارد که میتواند بهعنوان پایهای برای رشد اقتصادی عمل کند. برای بهرهبرداری از این تنوع، باید اکوسیستمهای نوآوری منطقهای را تقویت کرد.
دادههای گزارش مذکور این ظرفیت را بهوضوح نشان میدهند. مناطق مختلف اروپا، از جنوب ترانسدانوبیا در مجارستان با رشدی ۲۷درصدی مشاغل تا پوهجویس-ساوو در فنلاند با ۲۱درصد و منطقهٔ آکرشوس اطراف اسلو با ۳۷درصد رشد شغلی، پویایی و قدرت اکوسیستمهای محلی را به نمایش میگذارند.
برای تقویت این اکوسیستمها، باید سرمایهگذاران محلی (شرکای محدود) را به شبکههای فرامرزی متصل نمود تا جریان سرمایه و دانش در سرتاسر این قاره تسهیل شود. این اتصال میتواند به ایجاد اروپایی مقاومتر و رقابتیتر منجر شود که در آن هر منطقه از نقاط قوت خود برای رشد کل قاره بهره میبرد.
نقش شرکتهای سرمایهگذاری دولتی و شرکای محدود چیست؟
شرکتهای سرمایهگذاری دولتی مانند Tesi در فنلاند، EIFO در دانمارک و Bpifrance در فرانسه میتوانند بهعنوان کاتالیزورهایی برای جذب سرمایهٔ خصوصی عمل کنند.
این نهادها با ایفای نقش شریک تقسیم ریسک، میتوانند سرمایهگذاریها را کمریسک کرده و سرمایه بخش خصوصی را جذب نمایند. چنین همکاریهایی تأثیر سرمایهگذاریها را در کل قاره چندبرابر میکنند، و به ایجاد مشاغل بیشتر و رشد پایدارتر منجر میشوند.
برای مثال، این شرکتها میتوانند با ارائهٔ ضمانتها یا مشارکت در صندوقهای سرمایهگذاری، اعتماد سرمایهگذاران خصوصی را جلب کنند، و پروژههایی نوآورانه را که ممکن بود بهخاطر ریسک بالا کنار گذاشته شوند، به مرحلهٔ اجرا برسانند.
این مدل همکاری بین بخش عمومی و خصوصی میتواند بهعنوان الگویی برای سایر مناطق جهان هم استفاده شود.
از سوی دیگر، شرکای محدود، مانند صندوقهای بازنشستگی، شرکتهای بیمه و بنیادها، نقشی تعیینکننده در شکلدهی به آیندهٔ اقتصاد اروپا دارند. انتخابهای سرمایهگذاری آنها هم بازارها را شکل میدهند، و هم تأثیر مثبت سرمایهگذاری خصوصی و خطرپذیر را تقویت میکنند.
این شرکا با حمایت از صندوقهایی که روی رشد پایدار، ایجاد شغل و نوآوری تمرکز دارند، کمکی شایان به تحقق اروپایی مرفهتر و خودکفاتر میکنند.
برای مثال، سرمایهگذاری در صندوقهایی که به شرکتهای فعال در حوزههای فناوری سبز، سلامت دیجیتال یا هوش مصنوعی اولویت میدهند، به اروپا کمک میکند تا در رقابت جهانی پیشرو بماند. این انتخابها نهتنها بازده مالی به همراه دارند، بلکه به حل چالشهای اجتماعی و زیستمحیطی نیز کمک میکنند.
علاوهبر این، شرکای محدود با حمایت از صندوقهای سرمایهگذاری خطرپذیر که روی مراحل اولیه استارتاپها تمرکز دارند، به رشد نسل بعدی شرکتهای نوآور کمک مینمایند. این حمایت به استارتاپها امکان میدهد تا از مراحل اولیه عبور کنند، و به شرکتهایی با تأثیر جهانی تبدیل شوند، درحالیکه همچنان در اروپا ریشه دارند.
جمعبندی
اروپا در آستانهٔ تحولی بزرگ است. استعدادهای درخشان، سرمایهٔ فراوان، و زیرساختهای لازم برای تبدیلشدن به قطب رشد جهانی در این قاره وجود دارند. اما تحقق چنین ظرفیتی به اقداماتی جسورانه و هماهنگ نیاز دارد. اروپاییها باید از اصلاح چهارچوبهای نظارتی گرفته تا فعالسازی ثروت خصوصی و تقویت اکوسیستمهای منطقهای گامبهگام به تحقق این چشمانداز نزدیکتر شوند.
سرمایهگذاری خصوصی و خطرپذیر صرفاً ابزارهای مالی نیستند؛ آنها موتورهای محرکهٔ نوآوری، اشتغال و رشد پایدار به شمار میروند. همکاری بین سرمایهگذاران، سیاستگذاران و کارآفرینان، اروپایی را شکل میدهد که نهتنها در برابر چالشهای جهانی مقاوم است، بلکه رهبریِ آیندهٔ اقتصاد جهانی را نیز برعهده دارد.
