شتابدهندهٔ استارتاپ برنامهای ساختاریافته برای سرعتدهی به رشد شرکتهای نوپاست که معمولاً برای دورهٔ زمانی مشخصی اجرا میشود. این برنامهها در ازای دریافت سهمی از استارتاپ، مشاورهٔ تخصصی، منابع لازم و تأمین مالی ارائه میدهند. در این مقالهٔ بلاگ مکس همهٔ آنچه دربارهٔ شتابدهندهها، روش کارشان، و چگونگی انتخابِ برنامهٔ مناسب باید بدانید، با شما در میان میگذاریم.
شتابدهندههای استارتاپ چه هستند؟
شتابدهندهها در قالب گروهی شکل میگیرند، و فرصتی برای شبکهسازی با مشاوران، همتایان و سرمایهگذارانِ بالقوه در اختیار استارتاپها قرار میدهند.
وقتی برای شرکت در برنامهٔ شتابدهندهٔ استارتاپ درخواست میدهید، انتظار میرود چیزی فراتر از صرفاً یک ایده داشته باشید. در حالت ایدئال باید نمونهٔ اولیه، حداقل محصول پذیرفتنی (MVP) یا محصولی واقعی ارائه بدهید.
بنابر آمارهای موجود، بیش از ۲۰۰ برنامهٔ شتابدهنده در ایالات متحده، و تعداد بسیار بیشتری در سطح جهان وجود دارند. هرکدام از این شتابدهندهها حوزههای تمرکز متفاوتی دارند، و از نظر هزینه و اثربخشی نیز متفاوت هستند.
برای نمونه، شتابدهندههای معروف Y Combinator و Techstars در حوزهٔ استارتاپهای مبتنی بر فناوری تخصص دارند. شتابدهندههای تحت حمایت دانشگاهها، مانند StartX دانشگاه استنفورد و برنامههای شرکتی مانند JLABS جانسون و جانسون، در حوزهٔ صنایع علوم زیستی و مراقبتهای بهداشتی فعالیت میکنند.
اکوسیستم کارآفرینی در ایران هم شاهد فعالیت شتابدهندههای متعددی در تهران، و همینطور در استانهای اصفهان، یزد، کرمانشاه، خوزستان، و سایر مناطق کشور است.
تعداد زیادی از این مراکز تحت حمایت دانشگاهها (مانند شتابدهندهٔ فردوسی یا شتابدهندهٔ شریف)، پارکهای علم و فناوری یا شرکتهای بزرگ و هلدینگهای مالی و صنعتی هستند.
شتابدهندهٔ استارتاپ چگونه کار میکند؟
شتابدهندههای استارتاپ برنامههایی کوتاهمدت ارائه میدهند که روی کمک منتورها (راهنماها)، شبکهسازی و توسعهٔ کسبوکار تمرکز دارند. هدفشان کمک به استارتاپها برای اصلاح مدلهای کسبوکار، توسعهٔ محصولات، و برقراری ارتباط با سرمایهگذاران است.
شتابدهندههای استارتاپ خصوصی میتوانند تأمین مالی را برای کمک به پوشش هزینههای اولیهٔ کسبوکار، از جمله هزینههای رفتوآمد برای برنامههای حضوری، فراهم کنند. البته همهٔ این خدمات و راهنماییها هزینه دارند.
امضای توافقنامهٔ شتابدهنده، مانند هر نوع تأمین مالیِ دیگری، معمولاً بهمعنای واگذاری بخشی از کسبوکارتان است. شتابدهندههای استارتاپ معمولاً در ازای آموزش و مقدار نسبتاً کمی تأمین مالی، بین ۵ تا ۱۰درصد سهام دریافت میکنند.
در طول برنامهٔ شتابدهنده:
- بنیانگذاران از نزدیک با مشاوران و کارآفرینانِ باتجربه همکاری میکنند تا محصول و استراتژی کسبوکار خود را اصلاح نمایند.
- شرکتکنندگان کمک مالی محدودی برای پوشش هزینههای کسبوکار دریافت میکنند.
- این برنامه با یک روز دمو به پایان میرسد. در طی این روز، استارتاپها برای سرمایهگذاران بالقوه و سایر ذینفعان، ایدهٔ خود را ارائه میدهند.
هدفِ نهایی هر شتابدهندهای تسریع مسیر رشد استارتاپهاست، و به بنیانگذاران کمک میکند تا ارتباطاتی مهم ایجاد، و مسیر موفقیت خود را اصلاح کنند. بنابر تخمینهای موجود، شتابدهندهها معمولاً یک تا ۳درصدِ متقاضیان را میپذیرند. آنها بیشتر روی استارتاپهایی تمرکز میکنند که موارد زیر را در بر دارند:
- تیمهای قوی: بنیانگذارانی با تجربه، انسجام و تابآوریِ بالا.
- مفاهیم نوآورانه: استارتاپهایی که مسائل مهمِ بازار با تقاضای روشن را حل میکنند.
- مزیت رقابتی: محصولات یا خدماتی منحصربهفرد که در بازار متمایز باشند.
- قابلیت هدایتپذیری: بنیانگذارانی که پذیرای بازخورد و راهنمایی هستند.
- ظرفیت بازار: صنایعی با قابلیت و فرصت رشد بالا.
در ایران هم بعضی شتابدهندهها بهصورت عمومی فعالیت میکنند، و طیف گستردهای از استارتاپها را میپذیرند. در مقابل، بسیاری دیگر روی حوزههای تخصصی تمرکز دارند.
شتابدهندههای ایرانی نیز مانند نمونههای جهانی، خدمات خود را در ازای سهامی معمولاً بین ۵ تا ۱۰درصد ارائه میدهند. خدمات رایج در شتابدهندههای ایرانی عبارتاند از:
- منتورینگ و مشاورهٔ تخصصی
- فضای کار اشتراکی و زیرساخت
- سرمایهٔ بذری
- شبکهسازی و دسترسی به سرمایهگذاران
در نهایت اینکه بسیاری از شتابدهندهها یک دورهٔ پیششتابدهی (Pre-Acceleration) ۲ تا ۴ماهه برای اعتبارسنجی ایده (Validation) و سپس دورهٔ شتابدهی (Acceleration) اصلی دارند که گاهی اوقات تا ۹ ماه طول میکشد.
آیا شرکت در برنامهٔ شتابدهنده برای همهٔ استارتاپها مفید هستند؟
آیا حضور در شتابدهندههای استارتاپ ارزشش را دارد؟ برای اکثر استارتاپها، پاسخ قاطعانه «بله» است. بنیانگذاران، بهویژه آنهایی که اولین تجربهشان را پشت سر میگذارند، معمولاً به حمایت زیادی نیاز دارند. شتابدهنده با اقدامات زیر به ایشان کمک زیادی میکند:
- ارائهٔ برنامهٔ عملیاتیِ برگرفته از استارتاپهای قبلی،
- ایجاد ارتباط با سرمایهگذارانِ بالقوه،
- توضیح بهترین روشها برای ارائه به سرمایهگذاران،
- نمایش چرخهٔ جذب سرمایه به استارتاپ، و
- برقراری ارتباط با متخصصان موضوعی که برای دستیابی به تناسب محصول با بازار بسیار ارزشمند است.
با همهٔ اینها، باید با دقت انتخاب کنید تا در ازای دریافت کمک، وقت و سهمتان را هدر ندهید. بعضی شتابدهندهها فهرست بلندبالایی از استارتاپهای مشهور دارند که تعداد خروجهای موفق و مبالغ جذبشدهشان خیلی سریع کاهش یافته است!
شتابدهندهها چه چیزی به استارتاپها ارائه میدهند؟
بیشتر شتابدهندههای حرفهای چهار کمک عمده، در مسیر ایده تا اجرا، در اختیار استارتاپها قرار میدهند. در ادامهٔ این مقالهٔ مکس دربارهٔ این کمکها توضیح میدهیم.
۱. ارتباطات مهم
شتابدهندهها همکاریِ نزدیکی با سرمایهگذاران فرشته و شرکتهای سرمایهگذاری خطرپذیر دارند که به دنبالِ سرمایهگذاری روی ایدههایی با ظرفیت رشد بالا هستند.
مایکل وولف، کارآفرین زنجیرهای بینالمللی، دراینباره میگوید: «شتابدهنده میتواند خیلی سریع شما را به تعداد زیادی از افراد معرفی کند.» پس اگر تازهواردِ دنیای کارآفرینی هستید، این کمک برایتان خیلی مفید است.
وولف توضیح میدهد: «شتابدهندهها با وصلکردنِ شما به تعداد زیادی مشاور، خیلی سریع در فرهنگِ کسبوکار قرارتان میدهد، و طی یک سال شبکهای ایجاد میکنید که در غیر این صورت باید ده سال طول میکشید.» او اضافه میکند که عضویت در چنین شبکهای به شما اعتباری میدهد که هم در استخدامِ نیرو، و هم در جذب سرمایه کمکتان خواهد کرد.
۲. راهنمایی برای اجرا و مدیریت کسبوکار
شتابدهندهها میتوانند بنیانگذاران بیتجربه را با تیم مدیریت مناسب تطبیق بدهند تا به تحقق ایدههایشان کمک کنند.
زک دیکسون و دو شریکش، بعد از دو سال کار شبانهروزی، در برنامهٔ Y Combinator شرکت کردند. دیکسون میگوید: «قرارگیری در کنار گروهی از بنیانگذاران که همان چالشها را تجربه میکردند، تجربهای شگفتانگیز بود. این برنامه به ما آموخت چگونه مسائل مربوط به پرسنل، جذب سرمایه و مقیاسپذیری را مدیریت کنیم. کمی شبیهِ دانشگاه بود. الزامات حداقلی داشت، بنابراین وظیفهٔ شرکتکنندگان بود که حداکثر استفاده را ببرند. شما بخشی از این برنامهٔ شتابدهندهٔ فوقالعاده معتبر میشوید که شما را به روشهای مختلف آموزش میدهد، کسبوکارتان را برای جذب سرمایه بهینه میکند، و در واقع، انسجام اولیهٔ شرکتتان را بهتر میکند.»
آنها بعد از اتمامِ برنامهٔ شتابدهنده، بالغ بر ۲٫۵میلیون دلار سرمایه برای مرحلهٔ بذری جذب کردند. یک سال بعد، درآمد و تعداد کارکنان شرکتشان بیش از سهبرابر شده بود!
۳. محیط مشارکتی
شتابدهندههای استارتاپ، چه بهصورت حضوری و چه مجازی، بازخورد و راهنمایی غیررسمی دربارهٔ فناوری یا مفهوم کسبوکار در اختیار بنیانگذارانِ تازهکار قرار میدهند.
بسیاری از شتابدهندههای استارتاپ روی انواع مشخصی از کسبوکارها، مثل خدمات مصرفکننده، رسانههای اجتماعی، فناوری مراقبتهای بهداشتی، تمرکز میکنند، و سطوح بالایی از تخصص را در شتابدهندهٔ خود ارائه میدهند.
۴. دسترسی به فضای فیزیکی و همبستگی
بنیانگذاران و اعضای تیمشان با حضور در ساختمان شتابدهنده از فضاهای کاری مشترک، دفاتر، اتاقهای کنفرانس، میز کار و سایر امکانات بهره میبرند.
کسانی که در این فضاها گرد هم میآیند، از حمایت عاطفیِ ناشی از قرارگیری کنار اعضای تیمهای مختلف پروژههای دیگر هم بهرهمند شوید. در واقع همه با چالشهایی مشابه روبهرو هستند، و میتوانند با تبادل ایدهها و تعامل با مدیران عامل و فارغالتحصیلان، به یکدیگر کمک کنند.
چگونه شتابدهندهٔ مناسبی برای استارتاپِ خود انتخاب کنیم؟
مایکل وولف میگوید کلید کار، ورود به شتابدهندههای باکیفیت است. او توصیه میکند با بنیانگذارانی صحبت کنید که شتابدهندهٔ مد نظرتان را پشت سر گذاشتهاند تا متوجه شوید آیا آن شتابدهنده برای شما مناسب است یا خیر.
شتابدهندهها یا مراکز رشدی (Incubators) که در حوزهٔ تخصصیِ استارتاپ شما فعالیت دارند هم برایتان مناسب هستند. مثلاً دانشگاههای برجستهٔ ایالات متحده شتابدهندههایی معتبر، مانند MIT Delta V، دارند.
پژمان نوزاد از Pear Ventures میگوید: «با وجود همهٔ این برنامههای مختلف، پیشنهاد من صحبت با بنیانگذارانی است که شتابدهنده را پشت سر گذاشتهاند. با این روش متوجه میشوید آیا آن شتابدهنده برای شما مناسب هست یا خیر. ببینید چه ارزشی میتوانید از چنان روابطی کسب کنید.»
از شتابدهندههای استارتاپِ معمول چنین انتظاراتی میتوانید داشته باشید:
- برگزاریِ سمینارها و کارگاههای آموزشی دربارهٔ جذب سرمایه، منابع انسانی، کار با مشاور حقوقی، تمرین ارائه و توسعهٔ محصول
- منتورینگ گروهی و انفرادی از متخصصان صنعت، سرمایهگذاران و بنیانگذاران موفقِ قبلی
- بررسیهای منظم با رهبریِ شتابدهنده
توصیه میشود با دقت فکر کنید، و مزایای شتابدهندهٔ استارتاپ مد نظرتان را در برابر هزینههایش، از نظر زمان و سهام، بسنجید.
نکته اینجاست که شتابدهندهٔ استارتاپ میتواند حواسپرتی بزرگی ایجاد کند! ایجاد کسبوکار تلاشی شبانهروزی میطلبد. شاید تعهد به برنامهٔ شتابدهنده زمانی را از شما بگیرد که میتوانست صرف ساخت محصول یا نهاییسازیِ فروش شود.
زمانبندی هم مهم است. چهبسا استارتاپ شما برای حضور در فلان شتابدهنده زیادی جوان باشد. یا برعکس، ممکن است اگر قبلاً سرمایهٔ خطرپذیر جذب کردهاید، دیگر دیر شده باشد. باید بدانید آیا شرکتتان در مرحلهٔ درستی برای بهرهمندی از خدمات شتابدهنده قرار دارد یا خیر!
جمعبندی
در این مقاله به چگونگیِ عملکرد شتابدهندههای استارتاپ، و مزایای حضور در این برنامهها برای بنیانگذاران تازهکار پرداختیم. حالا نوبت شماست!
آیا تجربهای از شرکت در شتابدهنده دارید؟ شتابدهندهٔ شما چه نقاط قوت یا ضعفی داشت؟ لطفاً نظرات خود را با ما و سایر خوانندگان بلاگ مکس در میان بگذارید.
