صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر برای مدت‌ها باشگاهی مردانه بود! دروازه‌های این باشگاه به‌سختی رو به زنان باز می‌شد، و درهای ورود به طبقه‌های بالاترش حتی تنگ‌تر بودند. اما این رویکرد طی هفت سال گذشته به‌آرامی و البته پیوسته، تغییر کرده است.

در این بلاگ‌پست مکس به بررسیِ چگونگی تبدیل‌شدن صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر به عرصه‌ای روبه‌رشد برای زنان می‌پردازیم. تأثیر ایشان روی تصمیم‌های مهم را تحلیل می‌کنیم، و نگاهی به چالش‌های باقی‌مانده می‌اندازیم که مستلزم توجه بیشتر هستند.

اوج‌گیری زنان در نقش‌های رهبری سرمایه‌گذاری خطرپذیر: آمارها چه می‌گویند؟

طی چند سال گذشته، شاهد دگردیسیِ آرام اما قدرتمندی در ترکیب جنسیتیِ رهبران شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر بوده‌ایم. بنابر گزارش‌هایی منتشرشده از سوی سازمان‌هایی مانند All Raise، که به‌صورت تخصصی روی حضور زنان در حوزهٔ فناوری تمرکز دارد، درصد حضور ایشان در نقش‌های کلیدی در شرکت‌های پیشرو افزایش یافته است.

درحال‌حاضر، بالغ بر ۱۸٫۶درصد از نقش‌های ارشد در این شرکت‌ها توسط زنان اداره می‌شود. این رقم دستاوردی بزرگ محسوب می‌شود، زیرا نسبت به آمار سال ۲۰۱۸، که تقریباً نصف این مقدار بود، دوبرابر شده است.

البته این تحول فقط به سِمَت‌های ارشد محدود نمی‌شود. بر اساس داده‌های اخیر از Decile Research و VC Lab، که به تحلیل روند شکل‌گیری شرکت‌های جدید سرمایه‌گذاری خطرپذیر می‌پردازند، حدود ۴۲درصد از شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر جدید، حداقل یک مدیر زن در تیم رهبری خود دارند.

این آمار از پیش‌بینی‌ها برای سال میلادیِ جاری فراتر رفته است، و در عین حال نشان می‌دهد که این صنعت درحالِ نزدیکی به هدف ۴۵درصدی برای سال ۲۰۲۶ است.

این آمارها حاکی از آن هستند که حضور زنان در صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر دیگر پدیده‌ای حاشیه‌ای نیست، بلکه درحال تبدیل‌شدن به جریان اصلی است. این روند نه‌فقط به‌خاطر تلاش‌های فردیِ زنان، بلکه به‌دلیل افزایش آگاهی نسبت به مزایای تنوع و دیدگاه‌های متفاوت در اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری است.

شرکت‌هایی که تیم‌های متنوع‌تری دارند، اغلب عملکرد مالی بهتری از خود نشان می‌دهند، و در شناسایی فرصت‌های جدید و نوآورانه موفق‌تر عمل می‌کنند. از سوی دیگر، این افزایش حضور زنان در نقش‌های رهبری، الهام‌بخش نسل جدیدی از زنان کارآفرین و سرمایه‌گذار است، و چرخه‌ای مثبت از رشد و توانمندسازی به راه می‌اندازد.

جالب است بدانید در سال ۲۰۲۳، تقریباً ۱۸۰ شرکت به رهبری زنان توانستند بالغ بر ۵٫۳میلیارد دلار سرمایه جذب کنند. این آمارها، در کنار هم، تصویری از تحولی پایدار و روبه‌رشد ارائه می‌دهند که نویدبخش آینده‌ای روشن‌تر برای زنان در صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر است.

تأثیر حضور زنان روی تصمیمات سرمایه‌گذاری: فراتر از آمار و ارقام

حضور زنان در صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر تأثیرات عمیق و مثبتی روی فرایند تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری، و در نهایت نوع استارتاپ‌هایی می‌گذارد که حمایت می‌شوند.

مطالعات متعددی حاکی از آن هستند که تیم‌های سرمایه‌گذاری متنوع‌تر، اغلب دیدگاه‌هایی گسترده‌تر و رویکردهایی نوآورانه‌تر در ارزیابی فرصت‌ها دارند. این روند، به‌ویژه در صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر که مستلزم پیش‌بینی آینده و شناسایی نوآوری‌های پیشرو است، اهمیتی فراوان دارد.

یکی از مهم‌ترین تأثیرات حضور زنان در نقش‌های رهبریِ این صنعت، افزایش چشمگیر سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌هایی است که زنان بنیان گذاشته‌اند. تحقیقات نشان می‌دهند که حضور حداقل یک شریک زن در شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر، احتمال سرمایه‌گذاریِ شرکت روی بنیان‌گذاران زن را تا ۲٫۳برابر افزایش می‌دهد.

این امر به‌دلیل ایجاد محیطی همدلانه‌تر، درک بهتر از چالش‌های منحصربه‌فرد زنانِ بنیان‌گذار و همین‌طور دسترسی به شبکه‌های گسترده‌تر از زنان فعال در حوزهٔ کارآفرینی است. در واقع وقتی زنان پشت میز تصمیم‌گیری هستند، تمایل بیشتری به شناسایی و حمایت از ظرفیت‌های زنانه وجود دارد.

این تأثیر زمانی چشمگیرتر می‌شود که تعداد زنان در شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر افزایش می‌یابد. برای مثال، شرکت‌هایی که ۳۰درصد یا بیشتر از شرکای آن‌ها زن هستند، تا ۴٫۷برابر بیشتر روی استارتاپ‌هایی با بنیان‌گذاران زن سرمایه‌گذاری می‌کنند.

نکتهٔ مهم اینکه چنین رویکردی در نهایت به‌نفع کل صنعت است، زیرا با گسترش دایرهٔ سرمایه‌گذاری به‌سوی گروهی از کارآفرینان که قبلاً نادیده گرفته می‌شدند، فرصت‌هایی جدید برای نوآوری و بازدهی مالی ایجاد می‌شوند.

سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌های زنانه: چالش‌ها و پیشرفت‌ها

با وجود رشدِ حضور زنان در نقش‌های رهبریِ شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر و تأثیر مثبتش روی تصمیمات سرمایه‌گذاری، هنوز چالش‌هایی در زمینهٔ سرمایه‌گذاری مستقیم روی استارتاپ‌های کاملاً زنانه وجود دارند.

بر اساس گزارش‌های اخیر PitchBook و Founders Forum Group، در سال ۲۰۲۴، فقط ۲٫۳درصد از کل سرمایهٔ خطرپذیر به تیم‌هایی با بنیان‌گذاران زن اختصاص یافت. اگرچه این رقم نسبت به سال قبل از آن (با رقم ۲٫۱درصد) کمی افزایش داشت، اما هنوز بسیار پایین‌تر از سهمی است که زنان در جمعیت یا حتی در نیروی کار ماهر دارند.

این کُندی در رشد نشان می‌دهد که با وجود پیشرفت‌ها در سطح رهبری، شکاف سرمایه‌گذاری بین استارتاپ‌های مردانه و زنانه همچنان مشکلی جدی به شمار می‌رود. این مسئله به معنی ازدست‌رفتنِ ظرفیت عظیم نوآوری و رشد اقتصادی است که می‌توانست از طریق حمایت از کارآفرینان زن محقق شود.

یکی دیگر از شاخص‌های نگران‌کننده، تفاوت در میانگین اندازهٔ معاملات است. در سال ۲۰۲۴، میانگین اندازهٔ معامله برای شرکت‌های بنیان‌گذار زن بالغ بر ۵٫۲میلیون دلار بود. اما همین رقم برای شرکت‌های بنیان‌گذار مرد به ۱۱٫۷میلیون دلار می‌رسید.

این تفاوت بزرگ نشان می‌دهد که حتی وقتی زنان سرمایه جذب می‌کنند، میزان سرمایه‌ای که دریافت می‌کنند کمتر است. چنین روندی به‌معنیِ دسترسی کمتر به منابع لازم برای مقیاس‌گذاری سریع، استخدام استعدادهای برتر و توسعهٔ محصول در رقابت با همتایان مرد است.

با همهٔ این چالش‌ها، یک نکتهٔ مثبت وجود دارد و آن هم رشد چشمگیر نرخ خروج از سرمایه‌گذاری برای استارتاپ‌های زنانه است. بر اساس گزارش Female Founders Fund، سهم خروج‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر برای تیم‌های زنانه از ۱۳درصد در سال ۲۰۱۴ به ۲۴درصد در سال ۲۰۲۴ رسید.

پس استارتاپ‌های زنانه نه‌فقط درحال جذب سرمایه هستند (هرچند کمتر)، بلکه به موفقیت‌های تجاریِ قابل توجهی نیز دست می‌یابند که به خرید یا عرضهٔ عمومی سهام منجر می‌شوند.

این نرخ بالای خروج سیگنالی مهم برای سرمایه‌گذاران می‌فرستد مبنی بر اینکه سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌های زنانه نه‌تنها از نظر اجتماعی مسئولانه به شمار می‌رود، بلکه می‌تواند بازدهی مالی بالایی هم داشته باشد.

آیندهٔ حضور زنان در صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر چگونه است؟

با وجود همهٔ پیشرفت‌ها طی یک دههٔ اخیر، که در این مقالهٔ مکس به بعضی آمار و ارقامش اشاره کردیم، صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر همچنان با چالش‌های ساختاری و فرهنگی روبه‌روست که مانعِ دستیابی به برابریِ کامل جنسیتی می‌شوند.

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، وجود شبکه‌های مردانهٔ سنتی است که اغلب دروازه‌های اصلی ورود به سرمایه‌گذاری و حتی خود صنعت به شمار می‌روند. زنان بنیان‌گذار ۳۸درصد کمتر از مردان به این شبکه‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر دسترسی دارند. این شکاف در شبکه، به‌معنای دسترسی کمتر به منتورها، سرمایه‌گذاران اولیه و شرکای تجاری است.

نکتهٔ قابل توجه اینکه در دنیای سرمایه‌گذاری خطرپذیر اینکه «چه کسی را می‌شناسید» اغلب به‌اندازهٔ «چه چیزی می‌دانید» اهمیت دارد. بنابراین کمبود دسترسیِ به شبکه‌های تأثیرگذار مانعی بزرگ در این اکوسیستم است. بسیاری از معاملاتِ این صنعت از طریق توصیه‌ها و روابط شخصی شکل می‌گیرند. اگر زنان به این شبکه‌ها دسترسی نداشته باشند، فرصت‌های کمتری برایشان به وجود می‌آید.

علاوه‌بر این، تعصبات ناخودآگاه هم جزو عوامل تأثیرگذار هستند. مطالعات حاکی از آن هستند که سرمایه‌گذاران به ارائه‌هایی (pitches) با صدای مردانه، نمره‌های بالاتری می‌دهند و آن‌ها را متقاعدکننده‌تر می‌دانند، حتی وقتی محتوا کاملاً یکسان است!

این امر نشان می‌دهد که قضاوت‌ها تحت تأثیر عواملی غیرمرتبط با شایستگی یا ظرفیت‌های تجاری قرار می‌گیرند. چنین سوگیری‌هایی به ارزیابی‌های ناعادلانهٔ ایده‌ها و فرصت‌های ارائه‌شده توسط زنان منجر می‌شوند، و در نهایت به تبعیض در تخصیص سرمایه می‌انجامند.

برای رفع این چالش‌ها و هموارسازیِ مسیر رو به آینده، باید گام‌هایی قاطع و برنامه‌ریزی‌شده برداشت، که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آموزش و آگاهی‌سازی: سرمایه‌گذاران و تصمیم‌گیرندگان در صنعت سرمایه‌گذاری باید برای سوگیری‌های ناخودآگاه آموزش ببینند. این آموزش‌ها به ایشان کمک می‌کنند تا فراتر از ظاهر و قالب ارائه، به ظرفیت‌های واقعیِ ایده‌ها و تیم‌ها نگاه کنند.
• گسترش شبکه‌های فراگیر: ایجاد شبکه‌ها و انجمن‌هایی که به حمایت از زنان در صنعت سرمایه‌گذاری و کارآفرینی می‌پردازند، بسیار مهم است. این شبکه‌ها فرصت‌هایی برای منتورینگ، دسترسی به سرمایه‌گذاران و تبادل تجربه فراهم می‌کنند.
• تغییر معیارهای ارزیابی: شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر باید معیارهای ارزیابی خود را بازبینی کنند تا مطمئن شوند این معیارها عادلانه و بی‌طرفانه هستند، و بر اساس ظرفیت واقعی کسب‌وکار قضاوت می‌کنند، نه جنسیت بنیان‌گذار.
• تشویق به شفافیت: تشویق به شفافیت در فرایندهای سرمایه‌گذاری و انتشار داده‌های مربوط به سرمایه‌گذاری روی بنیان‌گذاران زن، می‌تواند به شناسایی نقاط ضعف و پیگیری پیشرفت‌ها کمک کند.

البته همهٔ این گام‌ها فقط بخشی از مسیری است که باید طی شود. حضور روزافزون زنان در صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر هم دستاوردی اجتماعی به شمار می‌رود، و هم ضرورتی اقتصادی برای حفظ پویایی و نوآوری در این صنعت است.

جمع‌بندی

در این بلاگ‌پست مکس به نقش‌آفرینیِ زنان در عرصهٔ سرمایه‌گذاری و تأثیر آن بر آیندهٔ سرمایه‌گذاری خطرپذیر پرداختیم. شواهد بسیاری از سرتاسر جهان، به‌ویژه در اکوسیستم‌های پیشرو در زمینهٔ سرمایه‌گذاری خطرپذیر، نشان می‌دهند که زنان نه‌فقط درحال ورود به این عرصه هستند، بلکه با شایستگی و نوآوری‌هایشان، به آینده شکل می‌دهند.

این تحول صرفاً تغییری آماری نیست، بلکه بازتابی از درک عمیق‌ترِ ارزش تنوع، ظرفیت‌های نهفته و نیازِ مبرم به دیدگاه‌های نوین در یکی از پویاترین صنایعِ فعال به شمار می‌رود.

نظر شما دراین‌باره چیست؟ تأثیر حضور زنان در سِمت‌های تصمیم‌گیرنده در شرکت‌های سرمایه‌گذاری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ لطفاً نظرتان را برایمان بنویسید.